15. ปางแสดงปฐมเทศนา
จากพุทธคยาถึงสารนาถ ซึ่งในอดีตเรียกว่า ป่าอิสิปตนะมฤคทายวัน อยู่ในเขตเมืองพาราณสี สิ้นระยะทางประมาณสองร้อยกว่ากิโลเมตร พระพุทธเจ้าเสด็จดำเนินโดยพระบาทไปเพื่อโปรดศิษย์เก่าทั้งห้าของ พระองค์
พระพุทธองค์ทรงแสดงธัมมจักกัปปวัตตนสูตร (พระสูตรว่าด้วยการ หมุนล้อธรรม) เนื้อหาว่าด้วยอริยสัจสี่ประการ และขั้นตอนการตรัสรู้ ของพระองค์ โดยตรัสถึงทางที่ไม่ควรดำเนินสองทาง คือ การทรมาน ตน (อัตตกิลมถานุโยค) และการหมกมุ่นในกาม(กามสุขัลลิกานุโยค) แล้วทรงชี้ทางที่นำไปสู่การรู้แจ้งเห็นจริง คือ “ทางสายกลาง” อันได้ แก่ อริยมรรคมีองค์แปด มีสัมมาทิฐิ เป็นต้น มีสัมมาสมาธิ เป็นปริ- โยสาน
พระพุทธองค์ทรงทราบด้วยพระสัพพัญญุตญาณว่า เกิดการเปลี่ยน แปลงอย่างใหญ่หลวงแก่ท่านโกญฑัญญะแล้วจึงทรงเปล่งพระอุทาน ว่า อญฺญาสิ วต โภ โกณฺฑญฺโญ (โกณฑัญญะได้รู้แล้วหนอ) จากนั้น โกณฑัญญะทูลขอบวช พระพุทธองค์บวชให้ด้วยเอหิภิกขุอุปสัมปทา ท่านโกณฑัญญะจึงได้เป็นพระสาวกรูปแรก และเป็นพระอริยสงฆ์ องค์แรก พระรัตนตรัยได้ครบจำนวนก็เมื่อคราวนี้
ชาวพุทธไทย (เน้นพุทธไทย) จึงบัญญัติวันนี้ วันที่ท่านโกณฑัญญะ บวชนี้ เป็นวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาวันหนึ่ง เรียกว่า “วัน อาสาฬหบูชา” (อ่านว่า อา-สาน-หะ- บู-ชา)
